Hortum, bir fırtınanın tabanından dünyanın yüzeyine uzanan şiddetli, dönen bir hava sütunudur. Hortumlar (tornadolar) aynı zamanda burgaçlar veya siklonlar olarak da bilinir. Unutulmaması gereken önemli bir nokta, hortumların karada oluşmasıdır. Hortumların oluşması için önce bir fırtınaya ihtiyacı vardır. Süper hücreli gök gürültülü fırtınaların hortum yaratma olasılığı yüksektir. Aslında, bu fırtınaların yaklaşık% 20’si hortum üretir. Sıcak ve nemli hava soğuk ve kuru havaya çarptığında fırtınalar oluşur. Bu durumda daha soğuk olan, daha yoğun hava daha sıcak havayı iter, sıcak hava göğe yükselir, yukarı doğru bir hava akımına neden olur ve bir rüzgâr sütunu oluşturur. Rüzgârlar farklı yönlerden farklı hızlarda geliyorsa, yukarı hava akımı şiddetli bir şekilde döner. Sıcak hava, burgacın oluşmasını hızlandırır ve soğuk hava ona enerji verir ve hortum şekline sokar. Hortumlar ya da diğer adıyla tornadolar, tabiat ananın en yıkıcı güçlerinden biridir. Bir süper hücreli fırtınanın aynı anda birkaç hortum üretebilmesi mümkündür. Daha zayıf bir hortum yaklaşık 10 dakika sürebilir ve genellikle çok sınırlı bir mesafe kat eder, daha güçlü hortumlar birkaç saat kadar dayanabilir ve bazı durumlarda yüzlerce mil yol alabilirler.
Antarktika hariç her kıtada hortumlar gözlemlenir ve bunların çoğu Amerika Birleşik Devletleri’nde, özellikle de yaygın olarak Tornado Alley (Hortum geçidi) olarak adlandırılan bir bölgede meydana gelir. Resmi bir terim olmasa da uzmanlar, 1952’de kasırgaların en sık görüldüğü ABD’nin merkezindeki bir grup Great Plains (Büyük Ovalar ya da Büyük Düzlükler)eyaletine atıfta bulunmak için “Tornado Alley” terimini icat etmişlerdir. Tornado Alley’de hortumlar sadece daha sık olmakla kalmaz, aynı zamanda daha yıkıcıdır. Pulse-Doppler radar teknolojisi, hortumları oluşmadan önce veya oluşurken tespit etmek için kullanılabilir. Hortumlar genellikle iki kasırga ölçeğinden biri olan Fujita ölçeği ve Gelişmiş Fujita Ölçeği kullanılarak derecelendirilir. Dünya tarihindeki en ölümcül kasırga ve hortum 26 Nisan 1989’da Bangladeş’te meydana gelmiştir. Daulatpur-Salturia Tornadosu olarak adlandırılmıştır ve 1.300’den fazla insanı öldürmüştür.

Hortum Tipleri

Hortum (Tornado) Çeşitleri, Hortumlarla İlgili Gerçekler, Rüzgâr ve Ateş Girdapları

Bir hortum için en yaygın görünüm, yere yakın bir enkaz bulutu ile 250 ila 300 fit (1 feet 30,48 santimetredir) genişliğindeki dar bir hunidir, ancak hortumlar birçok farklı boyut ve şekilde görünebilir. Üretilen hortumun spesifik tipi ve şekli, mevcut olan benzersiz meteorolojik koşullar tarafından belirlenir. Türü ne olursa olsun, her tornado, canları ve malları tehlikeye atabilecek yıkıcı rüzgarlar içermesi nedeniyle tehlikeli olabilir. Hortumlar yaşam döngüleri boyunca değişebilir ve farklı bir hortum türüne dönüşebilir.
Aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç farklı hortum tipi vardır:

Halat Hortumları

Hortum (Tornado) Çeşitleri, Hortumlarla İlgili Gerçekler, Rüzgâr ve Ateş Girdapları

Halat hortumları, ince ve son derece yaygındır, isimlerini ip veya halat benzeri görünümlerinden alan en küçük ve en yaygın hortum türleri arasındadır. Çoğu hortum, daha büyük bir burgaça dönüşmeden veya havaya dağılmadan önce yaşam döngülerine bir halat hortumu olarak başlar. Bununla birlikte, bazıları yalnızca birkaç dakika kadar kısa sürebilir ve zeminle temas halinde oldukları süre boyunca ip benzeri görünümlerini korurlar. Halat hortumları genellikle en küçük hortum türüdür. Küçük boyutlarına rağmen, yollarına çıkan şeyler için tehlikeli olabilirler. Halat hortumları çok daha büyük olanlardan daha zayıf görünse de, bazıları daraldıkça ve sıkılaştıkça daha yoğun hale gelir.

Koni Hortumları

Hortum (Tornado) Çeşitleri, Hortumlarla İlgili Gerçekler, Rüzgâr ve Ateş Girdapları

Diğer hortum türleri gibi, koni hortumu da adını şeklinden alır. Herkesin aşina olduğu klasik bir hortum tipidir. Bir koni hortumu, tepede yere temas ettikleri yere göre daha geniştir. Bunlar, halat hortumlarından daha geniş bir yola sahip olma eğilimindedir. Buna göre, bir koni hortumu, bir halat hortumundan daha tehlikelidir, çok daha fazla hasar oluşturma eğilimindedir.

Silindir Hortumları

Hortum (Tornado) Çeşitleri, Hortumlarla İlgili Gerçekler, Rüzgâr ve Ateş Girdapları

Soba borusu görünümlü silindir hortumları koni hortumunun alt tipidir. Taban kısımları halat hortumlarından daha geniştir. Bir silindir hortumunun rüzgârları çok şiddetli olabilir ve etkiledikleri alan daha geniş olduğundan büyük bir hasara neden olabilir. Bu hortum çeşitleri uzun ömürlü ve yoğun olabilir. Yoğun nüfuslu bölgelere çarparlarsa özellikle tehlikeli olabilirler.

Kama (Wedge) Hortumları

Hortum (Tornado) Çeşitleri, Hortumlarla İlgili Gerçekler, Rüzgâr ve Ateş Girdapları

Kama hortumu terimi genellikle herhangi bir büyük hortumu tanımlamak için kullanılan resmi olmayan bir terimdir ancak her büyük hortum bir kama tipi değildir. Bir hortum boyundan daha geniş görünüyorsa veya baş aşağı bir piramidi andırıyorsa, muhtemelen bir kamadır. Kama (wedge) hortumları devasa, geniş ve uzun hortumlardır ve arkalarında büyük bir yıkım izi bırakabilirler. Kama hortumları çok geniş olabildiğinden, bazen devasa bir kara bulut bloğu olarak görülürler. Koyu renkleri, yuttukları önemli miktarda kir ve kalıntıdan gelir. Bir hortumun ne kadar geniş göründüğünü etkileyebilecek birçok farklı faktör vardır. Güçlü dikey rüzgâr makası ve diğer koşulların olduğu bir yerde kuru ve sabit hava ile temas eden nemli, ılık hava olduğunda gelişme eğilimindedirler. Kama hortumlarının çoğu Gelişmiş Fujita ölçeğine göre EF-3 veya daha yüksek dereceye dahil edilirler. Bu nedenle çok fazla hasara neden olurlar. Yıkıcı kama hortumlarının bir geçmişi olsa da, EF-3 derecesinden daha düşük kama hortumlarının destekleyici kayıtları da vardır. Bunu tespit etmek zordur, ancak hortum mevsiminde büyük, kara bir bulut görülmesi tedbir alınması için bir uyarıdır.

Hortum (Tornado) Çeşitleri, Hortumlarla İlgili Gerçekler, Rüzgâr ve Ateş Girdapları

Kama hortumları olarak tanımlanan hortumlar nispeten nadirdir fakat tarihteki en büyük ve en yıkıcı kasırgalardan bazıları kama hortumu kategorisine girer. Kaydedilmiş bazı kama hortumları ve yarattıkları etkiler aşağıdadır:

-Nisan 2020’de, Teksas’taki San Jacinto ve Polk County’den bir kama hortumu geçmiş, 3 ölü, 33 yaralı bırakmış ve bölgede 5 milyon ABD doları değerinde hasara neden olmuştur. Evler yıkılmış, birçoğunun çatısı yıkılmış ve ağaçlar kökünden sökülmüştür.
-Nisan 2019’da, başka bir EF-3 kama hortumu Blue, Oklahoma’dan ( 152 nüfuslu bir kasaba) geçerek 2 kişiyi öldürmüş, 9 kişiyi yaralamış ve maddi hasara neden olmuştur.
-Mayıs 2019’da Lawrence ve Linwood, Kansas’ta bir EF-4 kama hortumu birçok evi yıkmış ve 18 kişiyi yaralamıştır.
-Kasım 2018’de, bir EF-3 kama hortumu nedeniyle Taylorville, Illinois’te 22 kişi yaralanmış, ölüm kaydedilmemiştir. Yapısal hasar birçok ev ve işyerini vurmuştur.
-2017 yılının Nisan-Mayıs aylarında, Teksas, Eustace yakınlarında bir EF4 kama hortumu yere inmiş, 2 kişi ölmüş, 25 kişi de yaralanmıştır. 1.2 milyon dolar zarara neden olmuştur.

Not: EF, Gelişmiş Fujita ölçeğinin kısaltmasıdır. EF ölçeği, bir hortum derecesi ve rüzgâr hızı ölçeğidir. Resmi olarak Şubat 2007’de kullanıma açılmıştır. Derecelendirmeler rüzgâr hızlarına ve ayrıca verebileceği hasar türüne dayanmaktadır. EF-3, hortumların 136-165 mph (mil/saat)arasındaki hızlara ulaştığı anlamına gelir. EF-4 daha yüksek hızlara sahiptir.